Van microscoop naar beeldscherm : Laboratorium voor Pathologische Anatomie ZNA gaat digitaal

Louvain-la-Neuve (Belgïe), 12/04/23 : Vraag aan 10 mensen wat een anatomo-patholoog doet en je krijgt 10 verschillende - wellicht foute - antwoorden. Toch is pathologische anatomie een cruciale dienst in het ziekenhuis. Het is een dienst die ziektes vaststelt en onderzoekt wat de achterliggende oorzaken en mechanismen zijn. Dankzij de TM-Microscopy oplossing van Telemis gaat dit voortaan nóg vlotter en sneller dan vroeger.

Wat doet een laboratorium voor pathologische anatomie precies? We vroegen het aan Dr. Sabine Declercq, patholoog en medisch coördinator van het laboratorium van ZNA en GZA Ziekenhuizen.

“Wij onderzoeken de weefsels en de vochten die bij de patiënten weggenomen worden door de andere disciplines, om zo het ziekteproces in kaart brengen”, steekt ze van wal. “Die weefsels worden dan gefixeerd, zodat ze beter bewaard blijven, en versneden (maximum 2 cm groot en 3 mm dik), waarna ze in kleine cassettes terechtkomen. Vervolgens wordt het water eruit gehaald en wordt er parafine ingebracht, zodat het hard wordt en we de coupes kunnen snijden tot 0,004 millimeter dikte.”

Die resulterende coupes of slides worden dan bekeken door de pathologen, om zo een diagnose te kunnen stellen. Tot voor kort gebeurde dit onder de microscoop. Nu echter kunnen de pathologen, dankzij TM-Microscopy, gedigitaliseerde coupes vanaf hun computer bekijken.
 

Veel sneller … 

Het scannen van de beelden betekent natuurlijk een extra technische stap. Deze vertraging wordt echter ruimschoots gecompenseerd door alle voordelen die deze digitalisering met zich meebrengt.

“Je moet weten dat wij een vrij groot multi-site lab zijn, met één centraal laboratorium en vier sites verspreid over verschillende ziekenhuizen, in totaal goed voor 18 pathologen”, legt dr. Declercq uit. “Tot vorig jaar moesten we alle slides fysiek verdelen over de verschillende sites, zodat ze daar onder de microscoop gelegd konden worden. Deze slides voor patholoog X in ZNA Jan Palfijn, die slides voor patholoog Y in GZA Ziekenhuizen campus Sint-Vincentius enzovoort.”

Allemaal behoorlijk complex en tijdrovend, als je weet dat er voor elk transport een taxi geregeld moest worden en men ook nog eens moest bijhouden wat er wanneer naar waar vertrokken was. Dankzij Telemis valt heel dat distributiesysteem weg en kan iedereen de beelden, eens ze gedigitaliseerd zijn, binnen de minuut oproepen op z’n computerscherm.

“Als we bij moeilijke cases een second opinion willen vragen aan een specialist die zich in een andere stad of zelfs een ander land bevindt, is die tijdswinst nog significanter”, gaat dr. Declercq verder. “Weefsels naar het buitenland sturen, naar de VS bijvoorbeeld, is logistiek een ware nachtmerrie. Je moet immers niet alleen het transport regelen, maar omdat het om menselijk materiaal gaat, heb je ook allerlei toestemmingen nodig. En dan loop je ook nog eens het risico dat de glazen coupes stuk gaan. Door digitaal te werken, kunnen we heel die rompslomp overslaan. Alleen staat nog niet iedereen hier voor open, een fenomeen dat je wel vaker ziet bij nieuwe technologie, zodat we soms toch nog de coupes moeten sturen.”
 

… en een pak efficiënter

Die tijdswinst is één ding. Daarnaast maakt de software het werk van de patholoog ook stukken eenvoudiger. “Zo zitten wij mee aan tafel als sommige patiënten – met name oncologiepatiënten – multidisciplinair besproken worden. Als de oncoloog, de chirurg of de radioloog nog vragen heeft, kunnen wij voortaan meteen de beelden oproepen en die tijdens de meeting samen bekijken.”

Verder is het een pak makkelijker om stagiairs te coachen en op te leiden op een groot computerscherm dan met een microscoop. Ook metingen gaan veel vlotter. “Vandaag kunnen wij via een tooltje heel accuraat digitaal meten van punt naar punt, tot op de honderdste millimeter nauwkeurig. Terwijl je dit vroeger met een speciaal oculair onder de microscoop moest leggen en dat moest omrekenen.”

Verder hebben we het nog niet eens gehad over artificiële intelligentie, misschien wel de grootste vooruitgang van allemaal. Dit is niet inbegrepen in TM-Microscopy zelf, maar de software is wel compatibel met tal van AI-tools. “Artificiële intelligentie biedt ongekende mogelijkheden, zoals een exacte count van het aantal goede en slechte cellen bijvoorbeeld. Deze technologie gebruiken we intussen.”


 

Hindernissenparcours

Uit de getuigenis binnen het ziekenhuis kon opgemaakt worden dat er bij sommige pathologen aanvankelijk een zekere terughoudendheid bestond om hun manier van werken en hun gewoonten te veranderen. Dit was niet verwonderlijk als je bedenkt dat pathologen al sinds 1850 de microscoop gebruiken om manipulaties uit te voeren. Het was dus noodzakelijk om de aanpassingen naar digitaal onderzoek stapsgewijs in te voeren. Toen echter duidelijk werd dat alles sneller ging, de resultaten nauwkeuriger waren en iedereen ook de mogelijkheid had om  nu thuis  te werken, verdween de weerstand als sneeuw voor de zon en ging alles in een stroomversnelling. Sindsdien blijkt uit de uitwisseling met Dr. Declercq dat niemand echt terug wil.


 

Software op maat

“ Eén van de redenen waarom wij voor Telemis gekozen hebben, is omdat het om een jonge afdeling ging binnen het bedrijf die ervoor open stond om samen te werken en de software te laten evolueren. Maar ook omdat zij een heel open interface hebben, web-based zijn en erop staan om de beelden op een veilige manier vrij toegankelijk te maken voor externe gebruikers. Dit staat in schril contrast met de oude platforms waar je wat technische pirouettes moest uithalen om de beelden thuis te kunnen bekijken.

Omdat wij een full klinisch lab zijn, dat de software als een klinisch-diagnostische tool wil gebruiken en niet als een researchtool, zijn wij één van de early adopters van TM-Microscopy. Weliswaar had de software, die vooral op research gericht is, aanvankelijk nog een paar kinderziektes, maar het betekende ook dat wij het samen met Telemis naar hartenlust konden bijsturen. Natuurlijk krijg je niet heel je verlanglijstje afgevinkt, maar we zijn er toch in geslaagd om de software wat naar onze hand te zetten en mee vorm te geven aan het uiteindelijke gebruikersplatform.”

Uit de discussie met Dr. Declercq werd duidelijk dat één van de grootste troeven van TM-Miscroscopy zijn aanpassingsvermogen is. Een mooi voorbeeld hiervan is de integratie van TM-Microscopy met het LIS (Laboratory Information System van NeoPath) van ZNA. Het is Telemis die zich aanpast aan alle LIS’s en klantbehoeften en niet andersom. Dit artikel is gebaseerd op een interview door journalist Bart Bettens